Genel Bilgiler

Gümüşhane, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin iç kesiminde, il merkezi denize 100 km mesafede yer alır. Doğusunda Bayburt, batısında Giresun, kuzeyinde Trabzon, güneyinde Erzincan illeri ile çevrilidir. İl merkezi denizden 1.153 m yükseklikte olup, Harşit Çayı’nın iki yakasında vadi boyunca uzanan bir yerleşimdir. Abdal Musa Tepesi en yüksek zirvesi olup, 3.331 m rakımdadır. İlin, merkez ilçeyle birlikte altı ilçesi vardır. İl Kültür ve Turizm arşivi Gümüşhane Gezi Rehberi İsmail ŞAHİNBAŞ 4.Baskı/ Seçil Ofset 100.Yıl Mah.Mat-Sit Matbaacılar sitesi 4.cad.No:77 Bağcılar/İSTANBUL Ocak / 2012

İklim

Gümüşhane, her yönüyle olduğu gibi iklim özellikleri bakımından da Doğu Anadolu ile Karadeniz Bölgesi arasında bir geçiş teşkil etmektedir. Yüksek Zigana dağlarıyla  Karadeniz’in bunaltıcı nemli havasına set çeken, Kop engeliyle de Doğu Anadolu’nun şiddetli soğuklarının gelmesini engelleyen Gümüşhane dünya üzerinde ender yörelere sahip olan hoş bir iklime sahiptir. İlimiz, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin iç kısmında 39 – 41 derece doğu boylamları, 40-41° kuzey enlemleri arasında karasal bir iklime sahiptir.

Bitki Örtüsü Gümüşhâne topraklarının {54d7362140887fcd5e191711df00aa23a9c497236c442f426e19e1a8d4e4681e} 40’ı çayır ve mer’alarla, {54d7362140887fcd5e191711df00aa23a9c497236c442f426e19e1a8d4e4681e} 26’sı ekili dikili yerler ve {54d7362140887fcd5e191711df00aa23a9c497236c442f426e19e1a8d4e4681e} 22’si orman ve fundalıklarla kaplıdır. İlin kuzey kesimi bitki örtüsü yönünden oldukça zengindir. Harşit Vâdisinde 1500 m yüksekliklere kadar yapraklı ağaçlardan meydana gelen ormanlarla kaplıdır. Gümüşhane’nin 2.100 m rakımına kadar olan kısımlarında; çam,köknar,ladin,mazı,meşe,titrek kavak ve özbek kavağı,büyük yapraklı ıhlamur,dağ akça ağacı,aksöğüt,adi ceviz, sakallı kızılağaç, kiraz,yaban elması,mahlep,sarıçam,katran ardıcı,bodur ardıç, boyacı sumağı,erik ılgın,yabani fındık,kuşburnu,alıç ve bir çok odynsu bitki bulunmaktadır.Merkezde; Peygamber çiçeği,ablan otu,başlık otu, saman çiçeği,bodur mazı bir çok otsu ve endemik bitki bulunmaktadır.

Flora

Fauna

Ekonomik Yapı

Gümüşhane İlçeleri

Torul : İl Merkezine Uzaklık: 20 km İl Merkezine Ulaşım: Karayolu İlçe Nüfus Bilgisi: 5.823 İlçe Yüzölçümü: 1049 Km² Bağlı Belde Belediye Sayısı: 2 Mahalle Sayısı:11 Bağlı Köy Sayısı: 36 Kaynak: Gümüşhane Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Gümüşhane Gezi Rehberi Ocak 2012 Kelkit : İl Merkezine Uzaklık: 71 km İl Merkezine Ulaşım: Karayolu İlçe Nüfus Bilgisi: 13.219 İlçe Yüzölçümü: 1.412 rakım. Bağlı Belde Belediye Sayısı: 7 Mahalle Sayısı:20 Bağlı Köy Sayısı: 77 Kaynak: Gümüşhane Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Gümüşhane Gezi Rehberi Ocak 2012 Kürtün : İl Merkezine Uzaklık: 55 km İl Merkezine Ulaşım: Karayolu İlçe Nüfus Bilgisi: 2.901 İlçe Yüzölçümü: – Km² Bağlı Belde Belediye Sayısı:2 Mahalle Sayısı:7 Bağlı Köy Sayısı: 70 Kaynak: Gümüşhane Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Gümüşhane Gezi Rehberi Ocak 2012 Şiran : İl Merkezine Uzaklık: 105 km İl Merkezine Ulaşım: Karayolu İlçe Nüfus Bilgisi: 7.511 İlçe Yüzölçümü: 992 Km² Bağlı Belde Belediye Sayısı: 2 Mahalle Sayısı:11 Bağlı Köy Sayısı: 30 Kaynak: Gümüşhane Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Gümüşhane Gezi Rehberi Ocak 2012 Köse : İl Merkezine Uzaklık: 46 km İl Merkezine Ulaşım: Karayolu İlçe Nüfus Bilgisi: 3.299 İlçe Yüzölçümü: 500 Km² Bağlı Belde Belediye Sayısı: 2 Mahalle Sayısı:7 Bağlı Köy Sayısı: 13 Kaynak: Gümüşhane Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Gümüşhane Gezi Rehberi Ocak 2012

Gümüşhane Ulaşımı

Demiryolu : Demir Yolu Ulaşımı: İl de Demiryolu bulunmamaktadır. En yakın Demiryolu: Gümüşhane – Erzincan: 148 km. Havayolu : Hava Yolu Ulaşımı: Şehirde hava limanı ulaşımı yoktur. En yakın hava alanları: Gümüşhane -Trabzon: 100 km Gümüşhane -Erzincan: 148 km Gümüşhane -Erzurum: 210 km Karayolu : KOMŞU İLLERE ULAŞIM OLANAKLARI: Gümüşhane – Trabzon : 100 km Gümüşhane – Giresun : 235 km Gümüşhane – Bayburt : 78 km Gümüşhane – Erzincan : 145 km Gümüşhane – İstanbul : 1.108 km Gümüşhane – Ankara : 788 km İLDEKİ OTOBÜS TERMİNALİ İLETİŞİM BİLGİLERİ: Belediye Otogarı Merkez / Gümüşhane TOFED Gümüşhane Şubesi Tlf: 0456 213 1930 KAYNAK: 1-Gümüşhane Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Gümüşhane Gezi Rehberi 2- Türkiye Otobüscüler Federasyonu Gümüşhane Şubesi.

Gümüşhane Yeryüzü Şekilleri ve Bilgileri

Şiran Ovası : [Ova] , 1.250 m – 1.500 m. Zigana-Trabzon Dağları(Çakırgöl Tepesi) : [Dağ] , 2,193 – 2,500 m. Çakırgöl Tepesi: 3.063 m. Teslim Dağı : [Dağ] , 1.800 m ile 2.700 m arası Kelkit Ovası : [Ova] , 1.450 m – 1.750 m. Abdal Musa Zirvesi : [Dağ] , 3,331 m Tersun Dağı : [Dağ] , 1.800 m ile 2.700 m Çimen Dağlar(Akdağ) : [Dağ] , 2.710 m. Kuşakkaya ve Alemdar Tepesi : [Dağ] , 2.000 m civarında. Harşit Çayı : [Çay] , Harşit Çayı Karadeniz’e dökülene kadar İl sınırları içerisinde 142 km mesafe katleder. Karaca Mağarası : [Mağara] , Kaşkar Dağları : [Dağ] , 3.932 m. Soğanlı Dağı : [Dağ] , 2.330 m. Pöske Dağı : [Dağ] , 10800 m ile 2.700 m. Gavur Dağları : [Ada] , 2.720 m – 2.970 taban yüksekliği. Tomara Şelalesi : [Şelale] , dağın eteğinden 40 ayrı yerden çıkar. Genişliği: 15 m. Yüksekliği: 25 m. Kostan Dağı : [Dağ] , 1.800 m – 2.700 m. Vauk Dağı : [Dağ] , 1.800 m- ile 2.700 m.

Gümüşhane tarihçesi

Gümüşhane, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin iç kesiminde denize 100 km mesafede yer alır. Doğusunda Bayburt, batısında Giresun, kuzeyinde Trabzon, güneyinde Erzincan illeri ile çevrilidir. İl Merkezi denizden 1.153 m yükseklikte olup, Harşit Çayı’nın iki yakasında vadi boyunca uzanan bir yerleşimdir. İlin toplam yüzölçümü 6.575 km2’dir. Merkez ilçesiyle birlikte 6 ilçesine bağlı 323 yerleşim birimi bulunmaktadır.Doğuda, Bizer ve Muşkilerin yaşadığı Skidides ile batıda Pariyadres Dağları’na uzanan ve güneyde Satala (Sadak) Ovası ile çevrili Gümüşhane’de tam bir kavimler mozaiği oluşmuştur. Yapılan araştırmalarda elde edilen buluntular ancak M.. 3000 – 2000 arasına tarihlenen ilk Tunç Çağı’nın aydınlatılmasına yardımcı olmaktadır. Gümüşhane bulunduğu coğrafi konum itibariyle tarihisel olaylar karşısında daima tampon bölge olarak kalmıştır. Gümüşhane yöresinin Azzi Ülkesi adıyla, güneyinden Suşehri’ne kadar uzanan topraklarına ise Hayaşa Ülkesi olarak anıldığı, Hititler zamanında zenginlik kaynağı yine gümüştür. Hititler alışverişte değer ölçüsü olarak gümüşü kullanıyorlardı. Hitit İmparatorluğu, gerek batıdan gelen Frigllerin ve gerekse kuzey komşuları Kaşkarların saldırıları sonucu zayıflayınca, Urartular bölgeye hâkim oldular (M 860). Asurluların zayıflamasından da faydalanan Urartular, bölgedeki nüfuzlarını artırdılar. Aynı yıllarda, Ege adalarında ticaretle uğraşan Argonotlar ‘Konuk kabul etmeyen hırçın deniz’ diye tabir ettikleri Karadeniz’in madenleriyle ünlü yöresine koloniler kurdular (M 756). Böylece Gümüşhane yöresi madenleri de uygarlığa açılmıştır.Bu gelişmeyle birlikte Urartu kültürü ve maden işçiliği Argonotlar aracılığıyla Ege adalarına dek yayıldı. M 560’lı yıllarda Medler, Gümüşhane yöresine yerleştiler. Ancak Medler yine aynı sülaleden gelen Ahamemiş Sülalesi’nden II. Kiros’in (Kurafl) başkaldırısı ile yıkılmış ve M 550’de Pers Krallığı kurulmuştur. Gümüşhane’de bu sınırlar içinde olup yılda 300 gümüş talen vergi ödemekle yükümlü tutulmuştur. Persler, Yunanlılarla yaptıkları savaşlarda yöre insanını da kullanmış, nitekim Kserkes’in M 480’de Yunanistan’a yaptığı sefere Khalip(KhalediHaldi=Gümüşhane, Trabzon ve çevresinde yaşadığı belirtilen halk) askerleri de katılmiştır. Heredot, bu seferde Khaliplerin küçük kalkanlar, kısa mızraklar ve eğri kılıçlarla donandığını yazmaktadır. Bazı kaynaklar ise bu sefere Çoruh Havzası’nda yaşayan Muşkillerin katıldığını kaydederler. İmparator II. Artakserkses Dönemi’nde (M 400), bölgeyi güneyden kuzeye dolaşmış olan tarihçi Ksenefon ise, Pers Ordusu’nda paralı askerlik yapan Makedonyalıların Babil yöresinde Karduklar’a yenildiklerini, daha sonraki geri çekilme sırasında Gümüşhane yöresinden de geçtiklerini yazmaktadır. M. 350’lerde zayıflamaya başlayan Pers İmparatorluğu’na, Makedonya Kralı Büyük İskender son verdi (M 334 ve 331). İskender orduları Gümüşhane yörelerine kadar uzanamadılar. Yöre bu yüzden M 4. yüzyıl başında siyasal bir boşluğun içine düştü. Büyük İskender’in hâkimlerden Flikos’un Gümüşhane’de gümüş madeni bulması üzerine buraya önem verdiği söylenir. Ege adalarından biri olan Kios Adası’nın tiranı Mitridates Ktistes, doğuda İris (Yeşilırmak) ve Lykos (Kelkit) Havzası’na dek uzanan toprakları ele geçirdi (M 301). Pontos Krallığı’nın kurucusu olan I.Mitridates, öldükten sonra yerine oğulları geçti. Savunma üstünlüğünü korumak için yüzlerce kale yapıldı. Ordunun zor duruma düştüğü zamanlarda da bu dağlık bölgeye iyi bir saklanma yeri oluyordu. Pontos Krallığı’nın üstünlüğü Kerona Savaşı’nda sarsılınca iç çalkantılar başlamış, Lykos (Kelkit) yakınlarındaki Kabira dolaylarında Romalılarla yapılan ikinci büyük savaşta da yenilince Gümüşhane dağlarına çekilmişlerdir.Yöredeki Roma hâkimiyeti M 20 yılında başlamış ve MS 395’lere kadar devam etmiş. Kavimler göçü neticesinde Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı Roma diye ikiye ayrılınca Gümüşhane yöresi Doğu Roma (Bizans) sınırları içinde kalmıştır.Bizans İmparatorluğu Dönemi’nde, Gümüşhane yöresi de Bizans – Hazar askeri işbirliğinde önemli rol oynamıştır. Kral Jüstinyen zamanında Keçi Kalesi (Kale Bucağı’nda) onartılmıştır.Roma ve Bizans dönemlerinde yörede kurulu kente Argyropolis adı verilmiştir. Yöredeki savaşların asıl sebepleri tarihi İpek Yolu üzerinde bulunması ve madenleri ile ün yapmış olmasıdır. 7. ve 8. yüzyıllarda bölge birkaç defa el değiştirmiştir. Halife Hz. mer zamanında (634-644) Erzincan ve Erzurum Arapların eline geçince, Gümüşhane’ de bu egemenliği tanıdı. Halife Hz. Osman zamanından Emevi ve Abbasilere kadar olan dönem içerisinde el değiştiren yöre, Çağrı Bey’in 1016 yılında Anadolu’ya yaptığı ilk akın sırasında Türklerin yurdu olmuştur. 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra yöre Selçuklu egemenliğine girmiş.Son olarak da 1467‘de Akkoyunlular yörede egemen olmuşlardır. 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon Rum İmparatorluğu’na son vermesiyle bölgede Osmanlı etkisi görülmeye başlanmıştır. Gümüşhane,Trabzon Rum İmparatorluğu’nun fethedilmesinden sonra Osmanlı hâkimiyetine girmiş ve bu hâkimiyet 1461 ‘den 1467’ye kadar sürmüştür. Bu tarihten sonra Gümüşhane Akkoyunlular’ın hâkimiyetine girmiştir. Bu hâkimiyet 1473 yılında Fatih Sultan Mehmet ile Uzun Hasan arasında vuku bulunan Otlukbeli Savaşı ile sona ermiştir. Gümüşhane, hiç kuşkusuz tarihi süreç içerisinde günümüze dek önemini kaybetmemiş bir yerleşim yeridir. Gümüşhane adı Türkçe ‘gümüş’ ve Farsça ‘hane’ kelimelerinden oluşmaktadır. Zengin altın ve gümüş madenlerinden dolayı Gümüşhane adını almıştır. Kent’in Romalılar döneminde ki adı‘ gümüş yeri’ anlamına gelen Arjiopolis idi. Evliya Çelebi ise Kenti ‘Gümüşşehri’ olarak anmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde, Gümüşhane’de bulunan gümüş madenleri işletmeye açılmıştır. Eski Gümüşhane’de,şimdiki Süleymaniye Mahallesinde bulunan darphanelerde imparatorluk hazinesinin 1/6’sını temin eden gümüş sikke basılmıştır.1894 yılında madencilere tanınan imtiyazların kaldırılması, altın ve gümüşün daha ileriki cevherlerine teknik yetersizliklerden dolayı ulaşılamaması gibi nedenlerle birlikte maden ocakları kapanmıştır. Zaman içerisinde yerleşim eski canlılığını yitirmiş, kent 1920’lerden sonra bu günkü yerleşim alanına taşınmıştır.